Obiektami jądrowymi w Polsce, w myśl ustawy Prawo atomowe, są: reaktor MARIA, reaktor EWA (pierwszy reaktor jądrowy w Polsce, eksploatowany w latach 1958- 1995, a obecnie będący w stadium likwidacji) i przechowalniki wypalonego paliwa (obiekty 19 i 19A oraz basen technologiczny reaktora MARIA).
Obiekty te zlokalizowane są w Świerku w dwóch odrębnych jednostkach organizacyjnych: reaktor MARIA - w Narodowym Centrum Badań Jądrowych, a likwidowany reaktor EWA oraz obiekty 19 i 19A - w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych (ZUOP), któremu również podlega Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych (KSOP) w Różanie. Dyrektorzy tych jednostek, zgodnie z ustawą - Prawo atomowe, odpowiadają za bezpieczeństwo eksploatacji i ochronę fizyczną tych obiektów.
Państwowa Agencja Atomistyki publikuje roczne oceny bezpieczeństwa obiektów jądrowych i składowisk odpadów promieniotwórczych
Reaktor MARIA
Reaktor badawczy MARIA, obecnie jedyny czynny reaktor jądrowy w Polsce, to wysokostrumieniowy reaktor badawczy typu basenowego, o projektowej nominalnej mocy termicznej 30 MW i gęstości strumienia neutronów termicznych w rdzeniu wynoszącej 1014 n/cm2s.
Reaktor MARIA eksploatowany był od grudnia 1974 roku w Instytucie Badań Jądrowych, a następnie od 1983 roku w Instytucie Energii Atomowej w Świerku, z przerwą na modernizację w latach 1985-93. Obecnie Reaktor eksploatowany jest przez Narodowe Centrum Badań Jądrowych.
Wnętrze hali reaktora MARIA
W latach 1999-2002 przechodził proces konwersji z paliwa o wzbogaceniu 80% na paliwo o wzbogaceniu 36%, a w latach 2012-2014 na paliwo niskowzbogacone LEU (zawartość U235 < 20%). Paliwo reaktora umieszczone jest w oddzielnych kanałach rozmieszczonych w matrycy berylowej i chłodzonych wodą. Reaktor MARIA wykorzystywany jest do napromieniowywania materiałów tarczowych służących do produkcji preparatów promieniotwórczych, do badań fizycznych z użyciem kanałów poziomych (głównie w zakresie fizyki materii skondensowanej), do naświetlania kryształów i domieszkowania krzemu, do badań stosowanych, np. z wykorzystaniem neutronowej analizy aktywacyjnej, a także w celach szkoleniowych.
Przekrój reaktora MARIA i basenu technologicznego
Reaktor EWA
Poza reaktorem MARIA, w Instytucie Badań Jądrowych (później - Instytucie Energii Atomowej) eksploatowany był latach 1958-95 reaktor badawczy EWA.
Jego moc termiczna wynosiła początkowo 2 MW, a później została zwiększona do 10 MW. Rozpoczęty w 1997 roku proces likwidacji ("decommissioning") tego reaktora w 2002 roku osiągnął stan określany w odpowiednich przepisach jako zakończenie fazy drugiej, to znaczy: dokonano usunięcia z reaktora paliwa jądrowego oraz wszystkich substancji promieniotwórczych, których poziom aktywności może mieć znaczenie z punktu widzenia ochrony radiologicznej. Dalsze prace wstrzymano, nie przewidując obecnie likwidacji do stanu "zielonej trawy" (faza trzecia), ze względu na potencjalnie możliwe wykorzystanie korpusu osłony biologicznej reaktora jako suchego przechowalnika wypalonego paliwa z reaktora MARIA.
Hala reaktora EWA
Przechowalniki wypalonego paliwa
Zgodnie z ustawą Prawo atomowe, obiektami jądrowymi w Polsce są, poza reaktorami badawczymi MARIA i EWA, również przechowalniki wypalonego paliwa jądrowego.
"Mokre" (z wodą) przechowalniki wypalonego paliwa jądrowego (obiekty 19 i 19A) od stycznia 2002 roku eksploatowane są przez Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych (ZUOP) zlokalizowany w Świerku.
Przechowalnik 19 służył do przechowywania wypalonego paliwa jądrowego typu EK-10 z pierwszego okresu eksploatacji (lata 1958-67) reaktora EWA. Obecnie obiekt ten jest wykorzystywany jako miejsce przechowywania niektórych stałych odpadów pochodzących z likwidacji reaktora EWA oraz zużytych źródeł promieniowania gamma o dużej aktywności. Podstawowym elementem przechowalnika jest korpus betonowy, w którym usytuowane są w siatce kwadratowej cztery cylindryczne komory. Komory wyłożone są wykładziną ze stali kwasoodpornej, a wewnątrz nich znajdują się zbiorniki przechowawcze z separatorami dla odpowiedniego rozmieszczenia elementów wypalonego paliwa jądrowego.
Przechowalnik 19A (o podobnej konstrukcji) służył do przechowywania paliwa typu WWR-SM i WWR-M2 pochodzącego z eksploatacji reaktora EWA w latach 1967-95 oraz wypalonego i zakapsułowanego paliwa z reaktora MARIA. Obecnie obiekty 19 i 19A nie zawierają wypalonego paliwa jądrowego, gdyż zostało ono w latach 2009-2016 wywiezione do Federacji Rosyjskiej w ramach międzynarodowego projektu Global Threat Reduction Initiative.
Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych
Według klasyfikacji MAEA, jest to składowisko powierzchniowe przeznaczone do ostatecznego składowania krótkożyciowych, nisko- i średnioaktywnych odpadów (o okresie połowicznego rozpadu zawartych w nich izotopów ≤30 lat) nisko- i średnioaktywnych odpadów promieniotwórczych i zużytych zamkniętych źródeł promieniotwórczych.
W Krajowym Składowisku Odpadów Promieniotwórczych w Różanie mogą być składowane krótkożyciowe odpady promieniotwórcze nisko i średnioaktywne oraz krótkożyciowe zużyte zamknięte źródła promieniotwórcze nisko i średnioaktywne. Ponadto na terenie składowiska mogą być przechowywane długożyciowe odpady promieniotwórcze, oczekując na umieszczenie ich w głębokim składowisku odpadów promieniotwórczych. Szczegółowe informacje dotyczące warunków jakie powinny spełniać składowiska określają przepisy ustawy Prawo atomowe oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 grudnia 2015 r. w sprawie odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego (Dz. U. z 2015 r. poz. 2267 i Dz. U. z 2016 r. poz. 94). Szczegółowe informacje dotyczące ilości odpadów promieniotwórczych przekazanych do ZUOP oraz przekazanych do składowiska można znaleźć w raporcie rocznym Prezesa PAA.
Odbiorem, transportem, przetwarzaniem i składowaniem odpadów powstających u wszystkich użytkowników materiałów promieniotwórczych w kraju, zajmuje się Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych (ZUOP).
ZUOP świadczy swoje usługi odpłatnie, przy czym wpływy z tego tytułu pokrywają jedynie część kosztów ponoszonych przez zakład. Brakujące środki finansowe ZUOP otrzymuje w formie dotacji z Ministerstwa Energii.
Obiekty jądrowe w pobliżu granic Polski
Polska nie posiada żadnej elektrowni jądrowej, ale w odległości do ok. 310 km od granic jest 8 czynnych elektrowni jądrowych (23 bloki - reaktorów energetycznych).
Wymienione elektrownie jądrowe obejmują:
- 14 reaktorów typu WWER-440:
- 2 bloki elektrowni Równe (Ukraina),
- 4 bloki elektrowni Paks (Węgry),
- 2 bloki elektrowni Mochovce (Słowacja),
- 2 bloki elektrowni Bohunice (Słowacja),
- 4 bloki elektrowni Dukovany (Czechy),
- 6 reaktorów typu WWER-1000:
- 2 bloki elektrowni Równe (Ukraina),
- 2 bloki elektrowni Chmielnicki (Ukraina),
- 2 bloki elektrowni Temelin (Czechy),
- 3 reaktory typu BWR:
- 3 bloki elektrowni Oskarshamn (Szwecja).
Dodatkowe informacje (także o elektrowniach jądrowych w budowie) można znaleźć w corocznym Raporcie Prezesa PAA